Opowieść o dwóch rzekach i białej ścieżce mistrza Shan-dao
Wyobraźmy sobie, że pewien wędrowiec przemierza drogę na zachód o długości stu tysięcy li (dawna chińska miara długości; 1-li to około 500 metrów), gdy nagle dostrzega przed sobą dwie rzeki płynące tym samym korytem – jedną złożoną z wody, a drugą z ognia (patrz obrazek dołączony do artykułu).
Rzeka ta jest szeroka na sto metrów, niezmiernie głęboka, nie widać jej początku ani końca. Ogień i wodę oddziela jedynie biała kładka o szerokości dwudziestu, trzydziestu centymetrów. Ta ścieżka, wiodąca z jednego brzegu na drugi, ma sto metrów długości. Fale wody przelewają się przez nią, a ogień dosięga ją swymi płomieniami. W ten sposób woda i ogień przeplatają się tu bez przerwy.
Wędrowiec oszołomiony widokiem wyruszył w głąb rozpościerającej się nieopodal dziczy. Nie znalazł tam jednak nikogo, kto mógłby mu pomóc. Spotkał natomiast rzezimieszków, dzikie bestie i jadowite owady. Widząc samotnego wędrowca rozbójnicy i dzikie zwierzęta wręcz rywalizowały ze sobą o to, kto ma go dopaść. Obawiając się o swoje życie wędrowiec ucieka na zachód, gdzie widzi ponowie tajemniczą rzekę.
Zastanawia się: Nie widzę końca ani początku tej rzeki. Pośrodku niej znajduje się biała ścieżka, lecz jest ona niezwykle wąska. Chociaż oba brzegi są tylko nieznacznie od siebie oddalone, jak mogę je przekroczyć? Z pewnością umrę jeszcze dziś. Jeśli zawrócę, to bandyci i dzikie bestie zaatakują mnie. Jeśli pobiegnę na północ lub południe, bestie i jadowite owady będą ze sobą walczyć o to, aby mnie zaatakować. Jeśli zaryzykuję drogę na Zachód, z pewnością dosięgną mnie woda i ogień.
Podróżnika ogarnęło niewyobrażalne przerażenie i rozpacz. Myśli dalej: Jeśli teraz zawrócę, umrę. Jeśli tu zostanę, to też umrę. Jeśli pójdę w dzicz, umrę. Nie ma dla mnie sposobu na uniknięcie śmierci. Dlatego wybieram drogę naprzód, wkroczenie na białą ścieżkę. Skoro ta ścieżka istnieje, musi być możliwe bezpieczne przejście przez rzekę.
Kiedy myśl ta przychodzi mu do głowy, nagle słyszy zachęcający głos kogoś ze wschodniego brzegu: „O wędrowcze, po prostu zdecyduj się podążać tą ścieżką! Na pewno nie spotka cię tam śmierć. Lecz jeśli zostaniesz w miejscu, w którym teraz jesteś, na pewno umrzesz”.
Ponadto ktoś z zachodniego brzegu woła do niego: „O wędrowcze o umyśle czystym i prawym, przybądź tu natychmiast! Ochronię cię! Nie bój się! Nie obawiaj się wody ani ognia!”.
Wędrowiec usłyszawszy dobrą radę z lewej strony rzeki i wezwanie z prawej nabiera odwagi i wybiera białą ścieżką, posuwając się nią prosto do przodu, nie budząc w sobie już żadnych wątpliwości ani obaw.
Kiedy uszedł zaledwie jeden lub dwa kroki białą kładką, bandyci ze wschodniego brzegu zawołali do niego: „Wędrowcze, zawróć! Ta ścieżka jest zdradliwa i nie da się nią bezpiecznie przejść! Na pewno spotkasz się tam ze śmiercią! Nikt z nas nie ma wobec ciebie żadnych złych intencji!”.
Wędrowiec słyszy wołające go głosy, ale nie ogląda się za siebie. Myśląc tylko o ścieżce posuwa się bezpośrednio naprzód z umysłem skupionym i natychmiast dociera do zachodniego brzegu, na zawsze uwalniając się od wszelkich strapień. Spotyka tam swojego dobrego przyjaciela (Amidę), a jego radość jest bezgraniczna.
Wyjaśnienie metafor z opowieści mistrza Shan-tao z perspektywy japońskiej szkoły Czystej Krainy - Jodo Shinshu:
* Wschodni brzeg: to Samsara, czyli nasz świat.
* Zachodni brzeg: Zachodnia Czysta Kraina Buddy Amidy.
* Rozbójnicy, bezdroże, dzikie bestie i jadowite owady: sześć zmysłów (wzrok, słuch, zapach, smak, dotyk, umysł), sześć świadomości (świadomość wzroku, słuchu, zapachu, smaku, umysłu), pięć skupisk (forma materialna, uczucia, percepcja, formacje mentalne, świadomość) i cztery elementy (ziemia, woda, ogień, powietrze).
* Głosy ludzi zachęcające do powrotu: osoby o różnych poglądach przekonujące nas do swoich racji.
* Dwa strumienie wody i ognia: chciwość i pragnienie czujących istot są porównywane do wody, a ich gniew i nienawiść do ognia.
* Biała ścieżka: pośród pragnień czujących istot, a także ich chciwości i gniewu, budzi się umysł, który dąży do narodzin w Czystej Krainie. Kroczenie białą ścieżką jest to powierzenie się Buddzie Amidzie i praktyka Namo Amida Butsu, którą wykonuje się pomimo wszelkich życiowych przeciwności.
* Chciwość i gniew: są intensywne, są jak woda i ogień. Dobry umysł akceptujący istnienie Amidy i Czystej Krainy i pragnący się tam odrodzić po śmierci jest niczym biała ścieżka.
* Fale wody nieustannie zalewające ścieżkę: nieustannie pojawiające się pragnienia.
* Płomienie dosięgające ścieżkę: gniew i nienawiść.
* Wędrowiec podąża białą ścieżką: praktykując jedynie Nembutsu człowiek udaje się po śmierci do Czystej Krainy Buddy Amidy.
* Głos kogoś ze wschodniego brzegu: Budda Siakjamuni wkroczył już w ostateczną paranirwanę, jednak pozostały jego nauki, które są tu kluczem. To właśnie w naukach Siakjamuniego możemy odnaleźć trzy sutry, w których ten opisuje nam Amidę Buddę i Czystą Krainę.
* Ktoś na zachodnim brzegu: to Amida Budda.
* Wędrowiec natychmiast dociera do zachodniego brzegu, gdzie spotyka swojego dobrego przyjaciela, a jego radość jest bezgraniczna: tym przyjacielem jest Budda Amida, a miejscem Czysta Kraina.
Wędrowiec przyjmuje zawartą w sutrach radę Buddy Siakjamuniego, aby udał się białą ścieżką na Zachód. Słucha też wezwania Buddy Amidy. Akceptuje napomnienia tych dwóch Czcigodnych Istot; nie myśląc już o rzece wody i ognia zawierza się Wielkiemu Ślubowaniu Buddy Amidy. Po śmierci odradza się w Czystej Krainie i spotyka tam Amidę Buddę. Jak wielka jest wówczas jego radość!
Dodatkowe wyjaśnienia opowieści dokonane przez: Shinrana Shonina założyciela szkoły Jodo Shinshu
„Biel” ścieżki o szerokości czterech lub pięciu cali kontrastuje z „czernią”. Biel oznacza tutaj przyjęcie ślubowania Amidy Buddy o wyzwoleniu wszystkich czujących istot. „Czerń” to nasza ignorancja i ślepe namiętności, a także nasza karma powodująca cykliczne odradzanie się.
Biała ścieżka kontrastuje z dotychczas przebytą drogą. Jest to ścieżka Pierwotnego 18-tego Ślubowania, ścieżka do osiągnięcia nirwany dla każdego człowieka. Sama „droga” odnosi się także do praktyk innych szkół buddyjskich i dobrych czynów.
Przebudzenie czystego umysłu nakierowane na 18-te Ślubowanie Buddy Amidy oznacza także urzeczywistnienie znanego z innych szkół buddyjskich diamentowego umysłu.
Pierwotnej Przysięgi Buddy Amidy, nie da się zniszczyć ani złamać. Można ją porównać do diamentu.
NAMO AMIDA BUTSU